این در حالی است که شرکت‌های نفتی برخلاف گزارش ارزیابی خود عمل می‌کنند و نظارت دقیقی در این زمینه وجود ندارد.
به گفته مدیر کل دفتر محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست، در سال‌های اخیر، ساخت و سازهای بدون ارزیابی زیست محیطی به ویژه اسکله‌سازی، احداث پلت فروم، نصب خطوط انتقال نفت و گاز، خسارات جبران ناپذیری را متوجه محیط‌زیست خلیج فارس ساخته تا آنجا که آب‌سنگ‌های مرجانی که متنوع‌ترین اکوسیستم‌های جهان به شمار می‌آید در معرض نابودی است.
با این همه، هنوز بستر لازم برای نظارت بر پروژه‌های نفتی فراهم نیست. از سوی دیگر، پساب‌ها، فاضلاب‌ها و مواد آلاینده به‌طور مستقیم به خلیج فارس وارد می‌شود و براین بحران دامن می‌زند.
دکتر المیرا ایلیاتی، کارشناس توسعه پایدار در این‌باره به همشهری گفت: خلیج فارس از نظر زیست‌محیطی وضعیت پیچیده‌ای دارد. وضعیت این پهناب بزرگ در کوتاه‌مدت نگران کننده است، اما به نظر می‌رسد در بلندمدت این وضعیت به مراتب بهتر از امروز شود؛ چرا که در وضعیت کنونی، ما شاهد توسعه انواع فعالیت‌های صنعتی و نفتی آلاینده‌ای هستیم که اجرای آنها اغلب بدون رعایت حداقل استانداردهای زیست‌محیطی صورت می‌گیرد.
به عبارت دیگر، ارزیابی زیست محیطی در این پروژه‌ها یا نقشی ندارد یا اگر دارد نقش آن بسیار کمرنگ است.
با این همه آنچه باعث دلگرمی است این که توسعه توریسم در کشورهای حاشیه خلیج فارس این امیدواری را ایجاد می‌کند که آنها نگاهشان به خلیج فارس فقط عرصه‌ای برای بهره‌‌برداری‌های نفتی نیست، بلکه آن را حوزه زیستی تلقی می‌کنند که همچون موجودی زنده نیاز به مراقبت دارد.
به گفته این کارشناس، کشورهایی که در زمینه توریسم رشد بیشتری داشته‌اند همچون امارات و بحرین، به صورت جدی‌تر به مسایل زیست‌محیطی خلیج‌فارس توجه می‌کنند.
اما کشورهایی که به جاذبه‌های توریستی خلیج فارس بی‌اعتنا بوده‌اند کمتر به استانداردهای زیست‌محیطی توجه داشته‌اند.
براین اساس، می‌توان گفت خلیج فارس حداقل در پنج سال آینده همچنان با بحران شدید زیست محیطی دست به گریبان خواهد بود؛ با این همه انتظار می‌رود توجه بیشتر مسئولان به مسائل زیست‌محیطی، در بلندمدت باعث بهبود وضعیت خلیج فارس شود.
ایلیاتی در خصوص منابع آلاینده خلیج فارس می‌گوید: یکی از مشکلات عمده خلیج فارس مشترک بودن اغلب منابع نفت و گاز این کشورها است.
این اشتراک سبب شده تا بهره‌برداری از این منابع، بسیار شتابناک، عجولانه و بدون رعایت هنجارهای محیط‌زیست و صرفاً با دیدگاه‌های اقتصادی انجام شود.
به گفته وی مهمترین ناقض توسعه پایدار، شتاب در به دست آوردن سود اقتصادی است، در حالی که توسعه پایدار اساساً باید بر بستری از روش‌های بهنجار، درازمدت و برنامه‌ریزی شده شکل بگیرد که طی آن فعالیت‌های اقتصادی بر ارزیابی‌های همه‌جانبه از جمله ارزیابی‌های زیست محیطی مبتنی باشد، اما شرایط خاص خلیج فارس موجب شده که این بستر عملاً فراهم نباشد.
به‌ویژه در نیمه غربی خلیج فارس، آنچه امروز ما شاهد آن هستیم بحران بهره‌برداری از منابع نفت و گاز همراه با حرص و شتاب است که معضلات ناگوار زیست‌محیطی را در پی دارد.
دکتر پرویز کردوانی استاد ممتاز دانشگاه تهران در این باره به همشهری گفت: خلیج فارس، محل زیست بیش از 400 نوع ماهی است که برخی از آنها بسیار کمیاب‌اند و حتی در خزر هم وجود ندارند. ضمن آن که بهترین میگوها از جمله میگوی ببری و شاه‌میگو (لابستر) در خلیج فارس وجود دارند.
بهترین مرجان‌ها نیز در همین دریا به وجود می‌آیند که همه اینها به دلیل ورود آبهای شیرین نظیر، رود کارون، جراحی، دز، دجله و فرات است که به خلیج فارس می‌ریزد و باعث رقیق شدن آب و در نتیجه مناسب کردن آن برای زیست این گونه‌هاست.
اما نکته‌ای که وجود دارد این که خلیج فارس صرف‌نظر از موقعیت استراتژیک از نظر زیست‌محیطی مورد تهدید است.
به گفته این چهره ماندگار علمی، یکی از مهمترین مسائلی که محیط‌زیست خلیج فارس را تهدید می‌کند ورود گل و لای فراوان است که از طریق رودخانه‌ها وارد آن می‌شود به طوری که کف خلیج فارس در حال بالا آمدن است و این روند، موجودات کفی‌زی (Bentos) را به شدت تهدید می‌کند.
مهم‌تر از این، آلودگی‌هایی است که از طریق آبهای سطحی وارد این دریا می‌شود. برای نمونه، رودخانه‌های دجله و فرات در طول مسیر خود در گذر از عراق انباشته از فاضلاب صنایع، فاضلاب‌های خانگی شهری و روستایی می‌شود، افزون براین به دلیل جنگ و کشتار از نظر بیولوژیک و شیمیایی نیز بسیار آلوده است.
همه این آلودگی‌ها همراه با پساب‌های صنعتی و بن‌آب‌های کشاورزی وارد خلیج فارس می‌شود. به این موارد فاضلاب‌های شیخ‌نشین‌های جنوب خلیج فارس را نیز باید افزود.
این استاد دانشگاه با اشاره به آلودگی‌های نفتی در خلیج فارس می‌گوید: افزون بر نشت نفت در دریا، و آلودگی‌هایی که بر اثر تصادف نفتکش‌ها و آتش‌سوزی و نیز خطوط انتقال نفت و گاز در دریا حادث می‌شود، نفتکش‌ها پس از تخلیه مواد نفتی برای سهولت در حرکت، یک پنجم از مخازن خود را پر از آب می‌کنند که در اسکله پیش از بارگیری مجدد آن را تخلیه می‌کنند که این آب آغشته به نفت است و باعث آلودگی می‌شود.
مضاف بر این، شماری اسکله غیرمجاز در خلیج فارس وجود دارد که باعث آلودگی زیست محیطی می‌شود که ضروری است مسئولان برای آن چاره‌ای بیندیشند.
